طی هفته‌ای كه گذشت ماجراي انتشار يا عدم انتشار سندی كه خبرگزاری آسوشيتد پرس ضمن تاكيد بر در اختيار داشتن متن كامل با استناد به بخش‌هايی از آن به برجام حمله كرد به يكی بحث‌های داغ هم در فضای رسانه‌ای و هم در ميان دولتمردان بدل گرديد.
وقتی دولتمردان كه اين سند را در صورت انتشار متن كامل مايه مباهات خود می‌دانند موكدا خواهان عدم افشای بيشتر آن توسط رسانه‌های خارجی شدند اين سئوال برای نه فقط رسانه‌ها كه حتی عموم مردم ايران ايجاد شد كه در اين ميان، پنهان نگاه داشته شدن اطلاعات مربوط به "افتخاراتی" كه اينك كوچكترين ترديدی در خصوص دسترسي نه فقط سرويس‌های جاسوسی كه حتی خبرگزاری‌های خارجی به آنها وجود ندارد از مردم (و حتي نمايندگان آنها در مجلس شورای اسلامی) داراي چه توجيهی خواهد بود؟ در اين نوشته میكوشيم بر اساس دانسته‌ها و نه گمانه زنی‌ها به تشريح ابعاد مختلف اين موضوع بپردازيم:
1- چيستي سند:
نام سند منتشر شده طبق متن توافق موسوم به" برنامه جامع اقدام مشترك"، "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" يا Iran's long-term enrichment and enrichment R&D plan بوده است.
اين موضوع ابتدا توسط مارك تونر سخنگوی وزارت خارجه امريكا اعلام و سپس توسط رئيس سازمان انرژي اتمي ايران تاييد شد. اين كه اخبار منتشر شده "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" را بخشی از برنامه جامع اقدام مشترك ناميده كاملا درست است چرا كه اگر چه ساير كشورهای دارای دانش فنی غنی سازی، برنامه‌های غنی‌سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی خود را آزادانه تنظيم نموده و داوطلبانه به استحضار آژانس می‌رسانند، ايران طبق ماده 1 از بخش الف (صفحه 6) و نيز ماده52 از پيوست اول (صفحه 33) توافق موسوم به "برنامه جامع اقدام مشترك" متعهد گرديده به هر آنچه پس از جلب نظر 5+1 تحت عنوان "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران "طبق ماده دوم از پروتكلی كه به طور اختصاصی برای الحاق به معاهده عمومی منع گسترش تسليحات هسته‌ای امضا كرده و تحت عنوان بيانيه به آژانس می‌دهد پايبند باقی بماند،
بنابر "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" بيانيه‌‌ای است كه جمهوری اسلامی ايران به اميد رفع تمام و كامل تمام تحريم‌ها، به موجب "برنامه جامع اقدام مشترك" ملزم به اجراي آن علاوه بر اجرای پروتكل الحاقی مخصوص به خود با آژانس گرديده است:
ENRICHMENT, ENRICHMENT R&D, STOCKPILES
1. Iran's long term plan includes certain agreed limitations on all uranium enrichment and uranium enrichment-related activities including certain limitations on specific research and development (R&D) activities for the first 8 years, to be followed by gradual evolution, at a reasonable pace, to the next stage of its enrichment activities for exclusively peaceful purposes, as described
in Annex I. Iran will abide by its voluntary commitments, as expressed in its own long-term enrichment and enrichment R&D plan to be submitted as part of the initial declaration for the Additional Protocol to Iran’s Safeguards Agreement.
الف- غنی سازي، تحقیق و توسعه غنی سازي، ذخایر
1 -طرح بلندمدت ایران برخی محدودیتهاي مورد توافق در مورد همه ي فعالیتهاي غنی سازي اورانیوم و فعالیت هاي مرتبط با غنی سازي اورانیوم، از جمله برخی محدودیت هاي مشخص در برخی فعالیت هاي خاص تحقیق و توسعه براي هشت سال نخست را شامل می شود که تکامل تدریجی با یک سرعت معقول به سمت مرحله بعدي فعالیتهاي غنی سازي ایران براي اهداف منحصرا صلح آمیـز، به نحو موصوف در پیوســـت 1 را در پی خواهد داشت. ایران به تعهدات داوطلبانه خود، به نحو شرح داده شده در برنامه بلندمدت غنی سازي و تحقیق و توسعه غنیسازي خود که به عنوان بخشی از اعلامیه ي اولیه ي ایران در اجراي پروتکل الحاقی ارائه خواهد شد، پایبند خواهد بود.
52. Iran will abide by its voluntary commitments as expressed in its own long term enrichment and enrichment R&D plan to be submitted as part of the initial declaration described in Article 2 of the Additional Protocol.[1] The IAEA will confirm on an annual basis, for the duration of the plan that the nature and scope and scale of Iran's enrichment and enrichment R&D activities are in line with this plan.
ایران به تعهدات داوطلبانه خود آن گونه که در برنامه دراز مدت غنی سازي و تحقیق و توسعه غنی سازي 4 خود، که باید به عنوان بخشی از اظهاریه اولیه پروتکل الحاقی ارایه گردد، پایبند خواهد ماند. آژانس بصورت سالانه و براي طول دوره برنامه اعلام شده تأیید خواهد نمود که ماهیت و دامنه و میزان غنی سازي و فعالیتهاي مربوط به تحقیق و توسعه غنی سازي ایران مطابق با این برنامه می‌باشد.
اما ماده52 از پيوست اول (صفحه 33) يك زير نويس جالب با شماره يك هم دارد كه براي خواندن آن بايد به صفحه 55 متن انگليسی مراجع نمود و به موجب آن طبق توافق موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" ايران رسما به آژانس اجازه می‌دهد كه محتوای "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" را در اختيار كشورهای عضو كميسيون برنامه جامع اقدام مشترك يعنی همان 5+1 قرار دهد:
[1] Iran will permit the IAEA to share the content of the enrichment and enrichment R&D plan, as submitted as part of the initial declaration, with the Joint Commission (= E3/EU+3) participants.
ایران به آژانس اجازه می دهد تا محتواي برنامه غنی سازي و تحقیق و توسعه عنی سازي خود را همانگونه که به عنوان بخشی از اظهارنامه اولیه ایران ارائه شده است را با اعضاي کمیسیون مشترك به اشتراك بگذارد.
پس سند منتشر شده اساسا هرگز قرار نبوده يك سند محرمانه بين ايران و آژانس باشد بلكه ايران طبق توافق موسوم به "برنامه جامع اقدام مشترك" موافقت نموده اين برنامه به عنوان بخشی از بيانيه پذيرش پروتكل الحاقی ويژه ايران به پيمان منع گسترش، به آژانس تحويل شده و از طريق آژانس در اختيار سايرين قرار بگيرد.
2- محرم‌ها و نامحرم‌هاي سند
اين ادعا كه نمايندگان كنگره امريكا از ضميمه ابتكاری "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" در توافق موسوم به "برنامه جامع اقدام مشترك" بی‌اطلاع بوده باشند قويا توسط مارك تونر سخنگوي وزارت خارجه امريكا نه فقط رد كه حتی به تمسخر گرفته شده و اعلام شد كه محتوای اين سند هم قبل از اين كه ايران طبق "برنامه جامع اقدام مشترك"، "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" را به آژانس بدهد و هم به محض ارائه به آژانس در اختيار نمايندگان كنگره امريكا قرار گرفته بود:
…it “was closely reviewed by the powers that negotiated the deal] and Iran and its content made “available to Congress on multiple occasions — both before the deal was implemented and again once Iran submitted the plan to the IAEA earlier this year.”
برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" به دقت توسط قدرت‌هايی كه مذاكره مي‌كردند و خود ايران مورد بازبينی قرار گرفته و محتوای اين برنامه در چندين مقطع زمانی هم قبل از اجرايی شدن توافق و هم دوباره به محض آن كه اوايل سال جاری ايران اين برنامه را به آژانس ارائه كرد در اختيار كنگره قرار گرفته است.
پس در حقيقت نمايندگان كنگره امريكا حتی پيش از ارائه "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" به آژانس در جريان دقيق محتوای آن قرار داشته و اين طرح پس تاييد توسط تمام ساير ضيغه محرميت خوانده‌ها در امريكا، انگلستان، آلمان فرانسه، چين، روسيه و اتحاديه اروپا از طريق سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ايران تحويل آژانس گرديده است و همانطور كه امروز می‌بينيم حتی خبرگزاری‌های غربی هم به متن كامل آن دسترسی دارند.
3- سند افتخار يا سند سرشكستگي؟
انتشار متن كامل آنچه طبق توافق موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" به عنوان " برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" با وعده رفع كامل تمام تحريم‌ها به ايران تحميل شده به دو دليل آشكار نمی‌تواند فراهم آورنده موجبات مباهات كسی در ايران باشد.
نخستين دليل اين كه مارك تونر سخنگوی وزارت خارجه امريكا به صراحت اعلام داشته كه رسيدن به توانی به مراتب فراتر از آنچه طبق توافق موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" به عنوان برنامه هشت تا پانزده ساله براي غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی‌سازی " به ايران تحميل شده بدون اين توافق تابان! طبق برآورد‌های 5+1 براي ايران ظرف چند ماه تا حداكثر چند سال قابل دستيابی بوده است:
…Without a deal, Iran would be free to pursue unconstrained R&D on advanced centrifuges and field second generation centrifuges within months and third generation centrifuges within years…
بدون توافق ايران آزاد بود تا بدون هرگونه محدوديتی روی سنتريفيوژهای پيشرفته تحقيق و توسعه انحام دهد و تحت چنين شرايطی ايران می‌توانست طی مدت چند ماه سنتريفيوژهای نسل دوم و چند سال سنتريفيوژهای نسل سوم را به خدمت گيرد.
دليل دوم به متن استكباری توافق ظالمانه موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" مربوط مي‌شود. طبق بند 81 از ضميمه اول اين توافق (انتهاي صفحه 44 و ابتداي صفحه 45) ايران ملزم شده نه فقط محدوديت‌ها مشهور روي تعداد، نوع و سطح غني سازی توسط سانتريفيوژهای خود را بپذيرد بلكه براي آژانس اين امكان را فراهم آورد كه بتواند تاييد كند كه هيچ گونه تحقيقي در داخل كشور توسط هيچ دانشمند ايراني روي ساير شيوه‌های غنی سازی صورت نمی‌پذيرد:
81. For 10 years, Iran's uranium isotope separation-related research and development or production activities will be exclusively based on gaseous centrifuge technology.[2] Iran will permit IAEA access to verify that uranium isotope separation production and R&D activities are consistent with this Annex.
براي 10 سال، فعالیت هاي تولید یا تحقیق و توسعه جداسازي ایزوتوپی اورانیوم ایران منحصرا بر مبناي 5 تکنولوژي سانتریفیوژ گازي خواهد بود ایران به آژانس اجازه دسترسی جهت راستی آزمایی انطباق فعالیت هاي تحقیق و توسعه و یا تولید جداسازي ایزوتوپی اورانیوم با این ضمیمه را خواهد داد
اما ماده81 از پيوست اول (انتهای صفحه 44 و ابتدای صفحه 45) يك زير نويس جالب با شماره دو هم دارد كه برای خواندن آن بايد به صفحه 55 متن انگليسي رفت و به موجب آن طبق توافق موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" دولت يازدهم جمهوري اسلامي ايران را متعهد كرده براي مدت ده سال يعنی تا سال 2026 جلوی انجام هرگونه تحقيقی را توسط دانشمندان ايرانی روی همه ساير شيوه‌های جداسازی ايزوتوپی اورانيوم به غير از همان شيوه آنچنانی سانتريفيوژهای گازی را كاملا بگيرد و ساير شيوه‌ها هم در پانوشت شامل (و نه محدود به) كليه سيستم‌های جداسازی ليزری، الكترومغناطيسی، ورتكس و ... معرفی شده‌اند:
[2] For the purpose of this Annex, non-gaseous centrifuge uranium isotope separation related research and development or production will include laser isotope separation systems, electromagnetic isotope separation systems, chemical exchange systems, gaseous diffusion systems, vortex and aerodynamic systems, and other such processes that separate uranium isotopes.
براي منظور این ضمیمه، فعالیتهاي تولید و یا تحقیق و توسعه مربوط به جداسازي ایزوتوپی اورانیوم با روش غیرسانتریفیوژ گازي شامل سیستمهاي جداسازي ایزوتوپی لیزري، سیستمهاي جداسازي ایزوتوپی الکترو مغناطیسی، سیستمهاي تبادل شیمیایی، سیستمهاي نفوذ گازي،سیستم Vortex و ایرودینامیک و سایر فرایندهاي مشابهی است که ایزوتوپ هاي اورانیوم را جدا میسازد
برای درك اهميت اين محدوديت بد نيست دقت كنيم در مورد خود غنی سازی، در حالی متاسفانه همه بحث‌ها در ايران به اين كه طبق ضميمه ابتكاری "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" برای توافق موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" چه تعداد سانتريفيوژ از چه نوعی بعد از چند سال مجازيم داشته باشيم محدود شده اينك در مجلات علمي معتبری مثل نيچر هزينه هر واحد جداسازی توسط سانتريفيوژهای گازی آن هم با تكنولوژی مورد استفاده توسط امريكا 100 دلار و هزينه هر واحد جداسازی با تكنولوژی ليزری[1] ابداع شده در سال 2006 توسط شركت سايلكس[2] در استراليا كه مجوز بهره‌برداری تجاری كامل از آن در 25 دسامبر 2012 به شركت امريكايی جنرال الكتريك داده شده كمتر از 30 دلار برآورد گرديده است[3].
به همين دليل هم شركت كانادايی كامكو[4] و شركت ژاپنی هيتاچی در مشاركت با جنرال الكتريك امريكا اقدام به تاسيس شركت غنی‌سازی ليزری جهانی[5] (جی‌ال‌ای) با استفاده از تكنولوژی غنی سازی ليزری سايلكس در امريكا نموده‌اند.
واضح است كه وقتی طبق توافق موسم به" برنامه جامع اقدام مشترك" هيچ دانشمندي در ايران حق نداشته باشد حتي در دانشگاه‌های كشور و تحت نظارت كاملا آژانس روی شيوه‌های ارزانتر غنی سازی نظير غني سازی با ليزری هيچ نوع تحقيقاتي را انجام دهد، در سال 2026 كه بيست سال از ابداع تكنولوژی جداسازی ليزری سال 2006 شركت سايلكس استراليا گذشته در بهترين حالت شروع غنی‌سازی ايران در حركت به سمت همان شيوه توليد با بيش از سه برابر قيمت تمام شده خواهد بود كه مسلما در ابعاد صنعتی و در رقابت با رقبای بين‌المللی عملا نمی‌تواند توجيه اقتصادی داشته باشد.
بنابراين واضح است كه اگر "برنامه بلند مدت غنی سازی و تحقيقات مرتبط با غنی سازی ايران" ، زمانی به ايران اجازه آغاز تحقيقات روی ساير شيوه‌های غنی سازی را بدهد كه عملا هيچ كشوری پيشرفته‌ای در دنيا ديگر از سانتريفيوژ برای غنی سازی استفاده نمی‌كند، سوگند ولله والله ولله با اجرای برجام تحقيقات هسته‌ای مان نه متوقف مي‌شود نه با كندی روبرو خواهد شد[6] جناب صالحی و ادعای قابل افتخار بودن جناب ظريف در خصوص متن برنامه‌ای كه هم قبل و هم بعد از ارائه به آژانس به استحضار نمايندگان كنگره امريكا رسيده، اما چه قبل و چه حتی بعد از ارائه به آژانس محتوای آن از چشم نمايندگان ملت در مجلس شورای اسلامی پنهان نگاه داشته شده، با ترديد‌های جدی مواجه می‌شود.
[1] Separation of Isotopes by Laser Excitation (SILEX)
[2] Silex Systems Limited
[3] http://www.nature.com/polopoly_fs/7.5218.1341324987!/image/uranium_enrichment.jpg_gen/derivatives/fullsize/uranium_enrichment.jpg
[4] Cameco
[5] Global Laser Enrichment (GLE)
[6] http://www.rajanews.com/news/224691
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
